2. Basiscomponenten en algemeen
Zender en ontvanger
Een draadloos systeem bestaat altijd uit een zender en ontvanger. De Engelse termen transmitter en receiver zijn ook gangbaar. De zender bestaat bij handmicrofoons uit een eenheid met de microfoon en wordt daarom ook wel een handzender genoemd.
In combinatie met externe microfoons zoals nekbandmicrofoons (headsets), clip-on microfoons (lavaliermicrofoons) of diverse instrumentmicrofoons is de zender uitgevoerd als zogenaamde pocketzender (bodypack). Van de microfoon loopt een korte kabel naar zo'n pocketzender, die met een riemclip aan de broeksband, of door middel van een speciale oplossing, aan een deel van het lichaam of instrument kan worden bevestigd. Een derde zendervariant is de opsteekzender. Deze wordt gekoppeld aan de XLR-aansluiting van een bedrade microfoon en verandert deze in een handomdraai in een draadloze microfoon. Er zijn ook speciale varianten zoals instrumentmicrofoons met geïntegreerde zenders of draadloze tafelmicrofoonunits die we echter zelden tegenkomen.
De tegenhanger van de zender is de ontvanger. Deze zit op een overeenstemmende frequentie met de bijbehorende zender. Belangrijk om te weten: Om radiostoring te voorkomen, mogen twee zenders nooit op dezelfde frequentie uitzenden. Daaropvolgend kan een enkele ontvanger ook niet twee zenders tegelijkertijd ontvangen. Voor vier draadloze microfoons zijn bijvoorbeeld vier ontvangers op vier verschillende frequenties nodig. Men noemt dit ook kanalen. Schakelbare kanalen zijn hierbij een voordeel. Bij vaste frequenties (alleen nog bij eenvoudige instapsystemen) moet er bij de aanschaf op worden gelet dat men niet een kanaal dubbel koopt.
Een uitzondering, welke technisch gezien geen is, zijn dubbele of in het algemeen meerdere ontvangers: Hierbij bevinden zich twee of meerdere ontvangers in één behuizing. Aangezien meervoudige ontvangers meestal ook meervoudig kosten en u net zo goed meerdere afzonderlijke ontvangers kunt gebruiken, komen meervoudige ontvangers relatief minder vaak voor.
De meeste ontvangers zijn ontworpen voor stationair gebruik, wat betekent dat ze via de meegeleverde voeding op het stopcontact worden aangesloten. Maar er zijn ook ontvangers die op batterijen en accu's werken, denkbaar voor gebruik met camera's en mobiele recorders of door straatmuzikanten.
Wat de stroomvoorziening van de zenders en mogelijk de mobiele ontvangers betreft, vertrouwen de meeste fabrikanten op klassieke 1.5V AA-batterijen (Mignon), en zelden op de kleinere 1.5V AAA- of 9V-blokken. De batterijen gaan meestal één of meerdere keren mee.
Gebruik met in de handel verkrijgbare NiMH-batterijen is milieuvriendelijker. De iets lagere spanning is meestal geen probleem. Toch is de levensduur van oplaadbare batterijen beduidend korter dan die van goede batterijen. Na langere shows is het daarom raadzaam om uit voorzorg de batterijen te vervangen en tegelijkertijd op te laden.
Ondertussen vertrouwen steeds meer fabrikanten op moderne lithium-ionbatterijen. Wanneer deze ingebouwd zijn, moet u de looptijd bekijken en eventueel nadenken over een oplaadmogelijkheid tijdens pauzes in het spel. Een powerbank kan onderweg goed van pas komen.
De microfoon
Hier staan we al voor de eerste belangrijke aankoopbeslissing. De microfoon heeft de grootste invloed op de klank. Met betrekking tot het risico op feedback zijn de componenten cruciaal en onder omstandigheden, bijvoorbeeld in het theater, speelt ook de optiek een belangrijke rol.
Voor spraak en zang bestaat de keuze uit handheld-, headset- en lavalier-microfoons.
Voor wie niet op zwingende wijze de handen gebruikt, is een handmicrofoon uit technisch oogpunt aan te raden. Vanwege het grotere formaat moet de fabrikant de geringste compromissen sluiten als het gaat om de constructie. Bovendien biedt een zender in de hand of op een statief betere draadloze condities dan een zakzender die vlak op het lichaam wordt gedragen. Een ervaren zanger kan met een handmicrofoon ook de microfoonafstand variëren en zo zelf het volume en klank beïnvloeden. De keuze van de microfoon die het beste bij uw eigen stem past, kan zonder een test slechts grofweg beperkt worden. Iedereen die al ervaring heeft met bedrade microfoons, kan deze in de selectie opnemen. Over het algemeen wordt voor de zanger van een rockband een dynamische zangmicrofoon aanbevolen, terwijl een condensatormicrofoon altijd de eerste keuze is wanneer de fijnste details moeten worden overgebracht.
Een headset is wat handiger. Het is met name geschikt voor sprekers en zangers die met een handmicrofoon niets kunnen. De op de markt aangeboden modellen verschillen echter aanzienlijk met betrekking tot het bedoelde gebruik. Simpel gezegd kunnen ze worden onderverdeeld in twee typen: lage feedback headsets voor muzikanten en optisch discrete headsets voor theater en tv.
Voor de muzikant, of in het algemeen op luidruchtige podia, is een hoge weerstand tegen feedback het hoogste criterium. Hiervoor moet de microfooncapsule met een uitgesproken directionele werking (cardioïde of supercardioïde) direct of onder een hoek zeer dicht bij de mond worden geplaatst. Een voldoende plopbescherming is in deze positie essentieel. Aan “onopvallendheid” is vrijwel niets te doen, daarom worden deze modellen meestal niet eens aangeboden in huidtinten. Groot en zwart: zo ziet een headset eruit voor een rockconcert.
Op tv, in het theater en overal waar geen of slechts matige geluidsversterking is, kan de headset verder naar achteren eindigen op de wang. Met een kleine afstand tot de mond verdwijnen knallen en ademgeluiden. Vanaf een paar centimeter afstand klinkt de stem natuurlijker en niet zo nasaal. In sommige gevallen kan het popfilter volledig worden weggelaten en kan de microfooncapsule dienovereenkomstig klein worden ontworpen. Deze microfoons zijn vaak ontworpen met een gebalanceerde omnidirectionele karakteristiek (geen directiviteit). Als compromis zijn er ook discrete headsets met directiviteit die niet zo dicht bij de mond zitten als de dikke, zwarte modellen en die altijd worden aanbevolen wanneer er een risico op feedback bestaat, maar de volumeniveaus beheersbaar blijven. Optisch onopvallend: perfect voor tv, moderatie en theater.
Een lavalier-microfoon (clip-on microfoon) is nog onopvallender. Het wordt vastgemaakt aan kleding, maar kan ook op andere fantasierijke manieren worden geplaatst. Dit type microfoon wordt veel gebruikt voor tv- en video-opnamen, maar ook in het theater. Live moet een lavalier-microfoon altijd uiterst voorzichtig worden gebruikt. Door de grote afstand tot de mond vangt de microfoon relatief veel van de omgeving op en daarmee ook de luidsprekers, wat in een vroeg stadium tot feedback zal leiden. In vergelijking met een headset kunnen hoofdbewegingen ook leiden tot volumeschommelingen en geluidsveranderingen. Anders biedt een lavalier-microfoon een heel natuurlijk geluid, juist vanwege de gegeven afstand tot de mond, wat perfect is voor opnames.
Microfoons zijn niet alleen voor de menselijke stem. Bijna elk muziekinstrument kan met een specifieke instrumentmicrofoon worden opgepikt en draadloos worden verzonden. Sommige microfoons zijn gelijmd, andere zijn bevestigd met klemmen of klittenband. Soms worden er ook lavaliermicrofoons gebruikt voor instrumenten of wordt de koptelefoon omgebouwd tot panfluitmicrofoon. De verscheidenheid aan individuele oplossingen is net zo onuitputtelijk als de verscheidenheid aan instrumenten zelf, maar qua radio is de toepassing vergelijkbaar met die van headsets en lavalier-microfoons.
Drama met stekkers
Terwijl de XLR-aansluiting zich heeft gevestigd als de standaard voor bedrade microfoons op het podium en in de studio, gebruiken bodypack-zenders en de bijbehorende microfoons altijd een fabrikantspecifieke miniatuuraansluiting. Helaas kookt elke fabrikant zijn eigen soep qua aansluitsysteem, bezetting en voeding van de aangesloten (condensator)microfoons. Compatibiliteit onderling is meer uitzondering dan regel. Hier is het belangrijk om ervoor te zorgen dat u een microfoon kiest die past bij het betreffende radiosysteem. Men is vaak gebonden aan één fabrikant, maar er zijn ook aanpasbare externe fabrikanten. Ons team van de afdeling geluidsversterking helpt u graag bij uw keuze.
