Evolutie van elektronische muziek – Deel 1/3
Technologie en elektriciteit ontmoeten artistieke esthetiek
Uitvinders met een technische en muzikale inslag legden de basis voor elektronische muziek in al zijn facetten. De basis voor dit creatieve begin was het creëren van de technologische mogelijkheden van het genereren van elektrisch geluid. Elektronische muziek is veel ouder dan de meeste mensen denken.
Zonder de juiste technologie had elektronische muziek niet kunnen ontstaan. Het ging immers om niets minder dan geluidsgeneratie op basis van elektriciteit, dus via generatoren. Reeds in de 18e en 19e eeuw waren er pogingen tot ontwikkeling, bijvoorbeeld in 1867 met de eerste elektromechanische piano en 30 jaar later met het Teleharmonium van Thaddeus Cahill, een reusachtig instrument ter grootte van een vrachtwagen van 200 ton.
Telharmonium console by Thaddeus Cahill 1897 (Wikipedia)
Van avant-garde tot futuristisch
In 1928 zag de Theremin het levenslicht en ongeveer rond dezelfde tijd werd er met de elektrofoon geëxperimenteerd. Er waren verschillende andere uitvindingen en exotische ontwerpen waarmee een nieuwe muzikale esthetiek kon worden bereikt. Ondanks al het technische en muzikale enthousiasme om te experimenteren, was het probleem tot dan toe dat de geluidsgeneratoren noch praktisch, noch in staat waren om in massa te worden geproduceerd, en hun mogelijkheden waren ook vrij beperkt. Vanwege zijn enorme grootte was het nauwelijks haalbaar om zulke elektronische apparatuur te vervoeren.
Moog synthesizer – startsignaal voor elektronische muziek
De echte triomftocht op technologisch gebied was een initiatief van Bob Moog. De Moog Synthesizer werd gelanceerd in 1964. Plotseling was het mogelijk om de vorm van frequenties te veranderen, om sinusvormige tonen weer te geven, om avant-garde diode te laten piepen, kraken of knorren. De eerste Moog-synthesizer was echter zo groot als een kast en duurder dan een gezinswoning wat maar weinig muzikanten zich konden veroorloven.
De Minimoog, de eerste draagbare compacte synthesizer met geïntegreerd toetsenbord, heeft echt dingen aan de gang gekregen. In de jaren 70 was het de betaalbare eerste steen voor de elektronische groepen die in opkomst waren en die in bijna elke trendy studio verschenen. Het vormde de muziek van bijvoorbeeld Keith Emerson, Chick Corea, Pink Floyd en later ook de bombastische rockband Saga en vele anderen. Het meest opvallende was echter dat het zijn sporen in pure elektronische muziek naliet.
Van epicentra zoals Düsseldorf en Keulen tot de wereld
Naast de Amerikaanse John Cage zijn de vroege pioniers van de elektronische muziek de Duitse componisten Karlheinz Stockhausen en Oskar Sala. Zij waren trendsetters, vooral omdat ze in hun respectieve werken een synergie van klassieke compositie en technologie creëerden.
Sound sample van Karlheinz Stockhausen
Deze grensoverschrijdende en lateraal denkende componisten waren pioniers en tegelijkertijd een inspiratiebron voor de opkomende electro- en electropopscene. Het interessante was: in tegenstelling tot bijvoorbeeld popmuziek was de Duitse scene zelfs voorop in het elektronische genre. Lokale pioniers waren onder meer Klaus Schulze, Tangerine Dream, Popul Vuh, Ashra Tempel, Neu! en vooral de bijzonder grensverleggende band: Kraftwerk. Vaak werd deze muziek ook Krautrock genoemd, hoewel het genre weinig te maken had met rockmuziek.
Kraftwerk concert in Zürich, 1976 (Wikipedia)
Elektronische muziek als nieuwe uitlaatklep
De elektronische muziek past perfect in de tijd van de ’68-beweging. Het was de tijd van de studentenopstand, mensen wilden de last van traditie afleggen en zich niet houden aan traditionele clichés. De langharige hippie-generatie met hun voorkeur voor folk en hardrock werd langzaam stiller. Avant-garde elektronische muziek kreeg de rol van een nieuwe uitlaatklep.
Kitsch, elektronische kunst en avant-garde
Waarschijnlijk had geen Duitse muziekgroep meer invloed dan Kraftwerk. De twee oprichters Florian Schneider en Ralf Hütter transformeerden de popmuziek en werden peetvaders van genres als synth-pop, hiphop, elektronische dansmuziek en post-rock. Met deze woorden heeft The New York Times hun betekenis opgesomd: “ze zijn wat The Beatles zijn voor rockmuziek, een krachtpatser voor elektronische dansmuziek”.
In 1974 kwam Kraftwerk echt op gang. Op het album “Autobahn” combineren ze voor het eerst pakkende melodieën uit synthetisch geluidsgeneratie met zang. Een absolute crossover-nieuwigheid in die tijd. In 2014 werden ze voor hun levenswerk bekroond, een jaar later werd “Autobahn” opgenomen in de Grammy Hall of Fame; het album wordt beschouwd als een World Heritage Site of Pop History. Kraftwerk won de eerste Grammy in 2018 en trad op tegen artiesten die jong genoeg waren om hun kleinkinderen te zijn.
Door de video te laden, accepteer je het privacybeleid van YouTube.
Kom meer te weten
Er waren en zijn zeker nog een aantal andere muzikanten, instrumenten en muziekstijlen van synth-pop tot techno in de evolutie van de elektronische muziek. En natuurlijk heeft niet alleen de Moog-synth de technische kant gevormd, integendeel! Maar daarover de volgende keer meer. Wordt vervolgd…
Fred Koudijzer schreef:
Nee, liever niet. Ik ben zo verknocht aan de muziek van ’60,’ 70 en ’80. Het is melodieus, ritmisch en compleet. Ik heb zelf 40 jaar als beroepsmusicus gewerkt met heel veel plezier. Ik zou het zo weer doen als ik dezelfde kwaliteiten zou hebben als toen. Hihi.
Fred Koudijzer schreef:
Oh ja, ik ben 71 jaar dus van 1949.