Zo bescherm je je muziekinstrument in de herfst en winter

Het koude, vochtige seizoen is weer aangebroken. Instrumenten en stemmen moeten worden beschermd tegen extreme temperaturen, te droge lucht en plotselinge klimaatwisselingen. Hier zijn een paar tips over welke omstandigheden schadelijk kunnen zijn voor je instrument en hoe je het winterklaar maakt.

De natuurlijke vijanden van je instrument 🥶

De grootste weersgerelateerde vijanden van instrumenten zijn kou, extreme temperatuurwisselingen en onvoldoende of overmatige luchtvochtigheid. Het goede nieuws: je kunt effectieve maatregelen nemen tegen deze invloeden van buitenaf om te zorgen dat je instrument de koude periode zonder schade doorkomt. Zelf trek je een sjaal aan, nestel je in een deken, en drink je thee met honing. Maar je instrument heeft niet veel aan thee en ziet er wat vreemd uit met een sjaal 🧣

Koude feiten: waarom kou slecht is voor je instrument ❄️

Koud weer kan een flinke impact hebben op je muziekinstrumenten. Hout reageert altijd op veranderingen in temperatuur en luchtvochtigheid, wat gevolgen kan hebben voor instrumenten zoals gitaren, strijkinstrumenten of piano’s. Voor blaasinstrumenten, zoals de fagot of hobo, worden zowel het riet als de buis beïnvloed. In droge, koude omstandigheden kan hout iets krimpen, broos worden of zelfs barsten, wat de klankkwaliteit en bespeelbaarheid kan aantasten.

Tussen moderne luchtbevochtigers en oma’s thuistips 👵

Als we het koud hebben, zetten we de verwarming aan. Wie wil er nu kou lijden? Helaas leidt dit vaak tot een lage luchtvochtigheid, wat niet ideaal is – niet voor mensen en ook niet voor instrumenten. Een snelle oplossing is een luchtbevochtiger in de ruimte waar je je instrument bewaart. Dit zorgt voor een veilige omgeving wanneer het niet in zijn koffer zit. Oma wist overigens ook al hoe je droge lucht aanpakt: hang gewoon natte was op!

Bevochtig de koffer en regel het binnenklimaat 🏝️

We raden aan om je gitaar thuis en zeker tijdens vervoer in een koffer te bewaren, omdat het klimaat in een kleine, afgesloten ruimte makkelijker te beheersen is. Kies een kwaliteitskoffer in combinatie met een bevochtiger voor de koffer. Gitaarbevochtigers zijn een goedkope manier om de luchtvochtigheid in de koffer op peil te houden. Hoewel, we hebben nog geen koffer voor een kerkorgel gevonden.

Typische schade: scherpe fretten, kromme halzen ☹️

Merk je wel eens dat de randen van de toets van je gitaar scherp aanvoelen? Dat komt doordat het hout van de toets krimpt bij lage luchtvochtigheid, terwijl de fretten niet mee krimpen. Ook de hals kan kromtrekken om dezelfde reden. Soms volstaat het om de halspen bij te stellen, als die aanwezig is. Maar bij ernstige kromming kan de reparatie ingrijpend en kostbaar worden. Digitale hygrometers, thermometers en bevochtigers zoals de MusicNomad Humitar ONE MN311 voorkomen dit soort risico’s en zijn niets minder dan levensverzekeringen voor gitaren.

Lak beschermt alleen tegen mechanisch contact 🎸

Vernis kan houten instrumenten niet beschermen tegen vocht of klimaatveranderingen in de ruimte. Dit zou alleen lukken als ze ook aan de binnenkant gelakt zouden zijn – en dat is niet het geval. Ongeacht dit, kunnen extreme schommelingen in temperatuur en luchtvochtigheid barsten veroorzaken in de lak en, in het ergste geval, ook in het hout. Net als hout krimpt en zet lak uit, maar niet in hetzelfde tempo. Instrumenten met een nitrocellulose laklaag zijn vooral gevoelig voor klimaat–gerelateerde effecten.

Het probleem van temperatuurverschillen 🌡️

Bij houtblazers ontstaat nog een ander probleem bij het spelen in koude ruimtes. De warme lucht die in het instrument stroomt, kan spanningen veroorzaken, soms zelfs zodanig dat het riet scheurt. En ook koperblazers zijn niet veilig. Bij koud weer kan een stempomp vast komen te zitten, kunnen ventielen traag worden, of in zeldzame gevallen zelfs bevriezen. De pragmatische oplossing: verwarm het instrument goed met je handen of lichaam voor je begint te spelen. Gebruik daarnaast een laag–viskeuze ventielolie als je in vrieskou speelt.

Neem de tijd, haast het opwarmen niet ⏱️

Als je instrument is blootgesteld aan koude temperaturen – bijvoorbeeld op weg naar een optreden, repetitie of muziekschool, of bij een buitenconcert – moet je het zorgvuldig opwarmen. Zet je instrument nooit naast een radiator, zelfs niet in een reeds opgewarmde ruimte. Neem de tijd om het rustig op “bedrijfstemperatuur” te brengen. Je instrument heeft tijd nodig om zich aan het nieuwe klimaat aan te passen. En zolang het instrument, de strijkstok of het riet koud aanvoelt, speel er dan niet op.

Speel regelmatig en voel hoe je instrument zich gedraagt 🎸

Het is logisch dat je niet wilt dat je instrument een kunstobject wordt tijdens de koude periode of dat je het de hele winter in zijn koffer wegstopt. Je wilt immers blijven oefenen en je vaardigheden verder ontwikkelen. Door regelmatig te spelen merk je ook mogelijke veranderingen en problemen op voordat ze erger worden. Neem zelfs de kleinste waarschuwingssignalen serieus, zodat problemen zich niet opstapelen. Ook is het verstandig om je instrument net voor de koude periode professioneel te laten nakijken.

Hoe zijde en silicagel kunnen helpen 👝

Pro tip: schaf een zijden zak aan. Zijde helpt om te voorkomen dat vocht je instrument van buitenaf binnendringt. Silicazakjes (die kleine zakjes met de tekst “Niet eten! Weggooien!”) in de koffer helpen ook om overtollig vocht op te nemen en metalen onderdelen tegen corrosie te beschermen. Goed, een piano stop je waarschijnlijk niet in een zijden zak of vul je vol silicazakjes. Maar je snapt wat we bedoelen.

Hoe bescherm jij je instrument tegen de winter? Laat het ons weten in de reacties!