Shine On – Een korte geschiedenis van lak

Men zegt vaak: “Beoordeel een boek niet naar zijn kaft”, maar hoe kun je nou een Strat met prachtige Tobacco Sunburst-afwerking weerstaan?? We hebben allemaal esthetische smaken, parallel aan onze unieke persoonlijkheden en hetzelfde geldt voor de afwerking van je gitaar. In dit artikel bespreken we de populairste afwerkingsprocessen door de geschiedenis heen… ?

Afwerkingen van instrumenten door de eeuwen heen

Volgens geruchten klinken de superdure violen van de legendarische gitaarbouwer Antonio Stradivari zo goed, alleen vanwege hun lak, die gemaakt is van geheime natuurlijke ingrediënten. Onderzoekers zijn het er niet mee eens of een bepaalde verf het geluid kan verbeteren, maar wat wel zeker is, is dat teveel verf het geluid kan verslechteren.

Klaus Heffler Infinity Master Violin 4:4

In principe zijn er twee groepen verf. De eerste groep bevat oplosmiddelen, die verdampen en een laklaag achterlaten. Enkele voorbeelden hiervan zijn schellak en nitrolak. De tweede groep bevat chemicaliën die de verf uitharden en drogen wanneer ze worden aangebracht.

Normaal gesproken bestaat een afwerking uit een drielaagse structuur. Eerst wordt een primer op het ruwe hout aangebracht, met de belangrijkste taak om de poriën af te dichten en voor een glad oppervlak te zorgen. Deze stap is vooral belangrijk bij breedkorrelig of poreus hout, zoals essen- of rozenhout. Anders zouden enorme hoeveelheden van de kostbare vernis in het hout verdwijnen. De primer kan vaste stoffen bevatten voor het vullen van de poriën, of het kan een sneldrogend plastic zijn dat nauwelijks absorbeert.

Het beste voorbeeld hiervan is de beruchte ‘Fullerplast’, een sneldrogende oplossing waar Fender reeds in de jaren zestig zijn gitaren mee begon te primen.

De actuele lak, die ook kleurpigmenten bevat, wordt op de primer aangebracht. In dit geval, vooral als het instrument in meerdere kleuren gelakt is (zoals sunburst) wordt een laag blanke lak aangebracht die vervolgens tot een hoogglans afwerking wordt gepolijst.

Fender AM Pro Strat LH MN 3TS – sunburst high gloss

Maar wat is het nut ervan? Eigenlijk zijn er drie redenen:

1. Om het hout te beschermen tegen vocht, vuil en fysieke/mechanische schade.
2. Om de klank positief (en zeker niet negatief) te beïnvloeden.
3. Om esthetische redenen. Branding en marketing!

Bescherming is misschien wel de belangrijkste functie. Een paar honderd jaar geleden werden plantaardige oliën gebruikt die met de juiste additieven en door de invloed van zuurstof uitharden. Hoogstwaarschijnlijk zijn de Stradivarius-violen (en de weinige gitaren die hij maakte) ook bedekt met een dergelijke olievernis.

Olievernis vormt een slijtvast oppervlak en accentueert optimaal de nerf van de lichte houtsoorten, vooral de gevlamde esdoorn. Helaas duurt het wel heel lang voordat deze vernis is uitgedroogd…

Harley Benton TE-52 NA Vintage – accentuated wood grain

Traditionele verfsoorten drogen veel sneller uit: schellak is de hars die door het vrouwelijke lak insect wordt afgescheiden. Het droogt extreem snel, maar bij elke toepassing blijft slechts een klein deel van de vernis op het hout achter. Een succesvolle hoogglansafwerking met schellak vereist veel ervaring en tijd. Voor de industriële productie is dit veel te complex, maar zelfs vandaag de dag worden de beste concertgitaren voorzien van schellak!

Hanika HE-Lattice with a Shellac High Gloss finish

Met de ontwikkeling van nitroverf (ook bekend als nitrocelluloselak) legde DuPont in de jaren twintig de basis voor modern schilderwerk. Kort daarna werden alkydverven ontwikkeld. Deze verven hebben alles wat de vorige verven niet hadden: ze zijn gemakkelijk te spuiten, ze drogen snel en ze kunnen tot hoogglans worden gepolijst. Vele gitaarfabrieken stapten snel over naar nitroverf, wegens de duidelijke voordelen ten opzichte van het polijstproces.

Voor Fender, parvenu en pionier in de industriële gitaarproductie, kwam deze ontwikkeling goed van pas. Plotseling waren voorheen ongeziene kleuren mogelijk, hoewel zwart nog steeds de best verkopende kleur is voor elektrische gitaren. ? En elk seizoen werden er nieuwe kleuren geïntroduceerd, omdat de fabrikanten in principe de mode van de auto-industrie volgden. Precies dezelfde speciale afwerkingen voor Fender gitaren uit de jaren 1950 en 1960 zijn te vinden op Chevrolets, Buicks, Cadillacs of Corvettes die in dezelfde periode geproduceerd werden.

Op deze website vind je meer voorbeelden van identieke afwerkingen voor auto’s en gitaren.

Seafoam Green

Coincidence? (Fender AM Pro Tele MN MYS)

Een verdeelde wereld

De wereld van de gitaren is nog steeds verdeeld. Aan de ene kant zijn er fabrikanten die bij moderne coatingsystemen zweren. Deze zijn gebaseerd op PU of polyester en worden aangebracht in  een elektrostatisch spuitverfproces met minimale verspilling en binnen één minuut onder ultraviolet licht uitgehard. Niet alleen fabrikanten uit het Verre Oosten zweren er bij, Fender gebruikt dit systeem ook voor veel van zijn instrumenten. Taylor, een premiumfabrikant van akoestische gitaren, gebruikt het ook omdat het de mogelijk geeft om laagdiktes van minder dan 0,01 millimeter te bereiken.

Gibson Les Paul Tribute 2018 SG with Nitrolack

Taylor Custom #10140 Grand Auditorium

Martin en Gibson daarentegen vertrouwen grotendeels op traditionele nitroverf – en terecht vanuit economisch oogpunt, want insiders en liefhebbers beschouwen nitro-verf nog steeds als de optimale oppervlaktecoating voor een gitaar. Er is echter één verschil: om milieutechnische redenen kunnen verven niet meer zoveel oplosmiddelen bevatten als in het verleden. ? Het is dus waar dat ze niet meer zijn zoals ze vroeger waren.

Martin Guitars 000-28EC

Zucht uit het verleden

Er is een trend die we niet over het hoofd kunnen zien: relics! Het instrument wordt behandeld om eruit te zien alsof het al vele jaren mee op tour zou zijn geweest. De specialisten zijn zo ervaren dat ze een overtuigend 50-jaar oud effect op een bas- of gitaarafwerking kunnen produceren, of je nu wilt dat het eruit ziet alsof er nauwelijks op gespeeld is of juist zwaar misbruikt, op de ergste (of beste) rock-‘n-roll manier…

Ze gebruiken schuurpapier, koude sprays en zelfs speciaal uitgeruste sleutelbosjes om de instrumenten te bekrassen. Een muzikant die deze versleten look verkiest, zal waarschijnlijk meer geïnspireerd zijn om te spelen, en dat is het uiteindelijke doel

Conclusie

Ondanks alles wat er gezegd is, is de vraag nog steeds: wat is de beste afwerking? Is het nitro-verf, moderne verfsystemen of de oude plantaardige olie-truc? Dit is grotendeels een kwestie van persoonlijke smaak even als het geluid zelf. Het beste is wat de speler het meest bevalt! ?

Wat is jouw droomafwerking? We horen het graag… ✍

Toon alle blogs door Larry