De opkomst van AI in de muziek – moeten we bang zijn?

Er gebeurt momenteel veel op het gebied van kunstmatige intelligentie oftewel artificiële intelligentie: AI. En dat geldt ook voor muziek, zowel qua muziek maken als het produceren ervan. Heel wat artiesten die de handmatige productie achter zich hebben gelaten, gebruiken nu AI in het productieproces. Van compositie-apps en masteringplatforms tot tools voor het identificeren van nummers en zeer gepersonaliseerde afspeellijsten, AI verandert de manier waarop muziek wordt gemaakt en beluisterd. De veelbelovende technologie van de toekomst staat nog in de kinderschoenen, maar is niettemin al lang onder ons. Zoals we allemaal weten, ben je alleen bang voor wat je niet weet, toch? Lees hieronder meer over dit onderwerp…

Voordat we beginnen: een paar verklaringen over kunstmatige intelligentie

Veel mensen schrikken van de term “kunstmatige intelligentie”, want een machine kan toch niet intelligent zijn! In filosofische zin kan het niet zo zijn, omdat het maar zo slim is als de mens die het voedt. Zelfs zelflerende systemen krijgen alleen informatie die mensen hebben samengesteld en kunnen alleen vertrouwen op menselijke evaluaties. Een AI mist – althans tot nu toe – vrije wil en de beoordeling van iets naar eigen smaak. Het heeft geen eigen bewustzijn, ook al maken wetenschappers daar al over debatteren. Maar: als je intelligentie begrijpt als het pure vermogen om taken op te lossen door na te denken, dan kan een AI dat wel degelijk.

Welke AI’s bestaan er überhaupt?

Bijna elke dag lees je over nieuwe AI’s of nieuwe versies daarvan. We kunnen hier dus maar een klein deel weergeven. De meest bekende AI is ChatGPT, waarover het meest wordt bericht. Deze is puur op tekst gebaseerd en kan allerlei vragen beantwoorden, teksten over onderwerpen schrijven en zelfs gesprekken voeren. Google en Microsoft zijn ook al begonnen met het integreren van AI’s in hun applicaties. De bekendste beeld-AI’s zijn Midjourney of de Firefly AI geïntegreerd in Adobe Photoshop. Ook voor muziek groeit de AI-markt voortdurend. De jukebox of MuseNet gemaakt door de ChatGPT-uitvinders OpenAI zijn zeer bekendDaarnaast zijn er AI’s met namen als Boomy, MusicLM, Soundful, Soundraw of Amadeus Code, die beschikbaar is als iOS-app.

Maar zelfs als je nog geen van deze nieuwe AI’s hebt getest, ben je allang in aanraking gekomen met kunstmatige intelligentie. AI maakt al lang deel uit van de algoritmen van zoekmachines. Social media-diensten vertrouwen ook op AI bij het samenstellen van feeds. Weersvoorspellingen of aanbevelingen van streamingdiensten werken er ook mee. En als je je smartphone ontgrendelt met gezichtsherkenning, dan raad je het al: ook hier werkt een AI!

AI: mogelijkheden herkennen, kansen grijpen

AI kan worden gebruikt om nieuwe muziek te componeren, unieke mashups te maken en ook om robotacteurs te helpen creëren. Het terrein waarop kunstmatige intelligentie kan worden gebruikt om nieuwe dingen te creëren is simpelweg grenzeloos, en de mogelijkheden zijn eindeloos – altijd met de eerder genoemde grenzen opgelegd door programmering of menselijke informatievoorziening. AI is ook in staat om songteksten met vooraf bepaalde emotionaliteit te creëren, tot nu toe onbekende muziekgenres te creëren en de grenzen van de muziek te verkennen.

Slechts een van de andere voordelen is dat door AI ondersteunde songwriting, met soms zeer ongebruikelijke suggesties uit de “digitale doos”, mogelijk “writer’s block” kan verlichten. Muziek die deels is gebaseerd op zelflerende algoritmen, is als het verkennen van een digitale horizon waarvan de geheimen nog diep verborgen zijn. De enige manier om erachter te komen wat de toekomst in petto heeft, is door ermee door te gaan. Altijd een ontmoeting van het spannende soort: laten we zien wat er gebeurt 😉. 

Het nummer Eternal van het album Proto van Holly Herndon, volledig op AI gebaseerd album

AI: al jaren impact op de muziekindustrie

De impact van AI-muziek is in feite een visionair, maar niet langer een absoluut nieuw onderwerp. Integendeel, kunstmatige intelligentie laat al jaren zijn impact zien binnen de muziekindustrie. AI-gegenereerde mindfulness ambient muziek, rechtenvrije muziekgeneratie voor content creators, en geautomatiseerd mixen en masteren zijn sinds ongeveer een half decennium uitgegroeid tot belangrijke industrieën.

Evenzo zijn de aanbevelingssystemen van streamingdiensten gebaseerd op AI-algoritmen. Zo wordt kunstmatige intelligentie gebruikt om muziek en de specifieke kenmerken ervan te analyseren, patronen te identificeren en op basis daarvan gepersonaliseerde muziekaanbevelingen uit te rollen. AI en machine-leren hebben het gezicht van de muziekindustrie allang veranderd. Nooit eerder was het zo eenvoudig om aangename muziek te maken en ernaar te luisteren.

Bezorgdheid is begrijpelijk, maar angst is meestal ongegrond

Er zijn natuurlijk potentiële risico’. Een van de grootste angsten is dat door AI aangedreven muziek menselijke muzikanten en songwriters overbodig zou kunnen maken, hen zou kunnen vervangen en zo werkloos zou kunnen maken. Deze angsten moeten echter met een korreltje zout worden genomen. Er is tenslotte één ding dat AI niet kan: creatief zijn als een muzikant. De zorg dat AI-muziek zou kunnen leiden tot oververzadiging bij luisteraars door repetitieve geluiden of stijlen lijkt ook nogal ongegrond. Iedereen beslist immers nog steeds zelf over zijn eigen muzikale smaak. Als een genre mogelijk wordt overspoeld met monotonie, wenden consumenten zich automatisch af, maar wijzen ze muziek niet helemaal af. Tegen deze achtergrond zou AI-muziek op zijn best kunnen leiden tot een oververzadiging van zichzelf.

Zoals met elk nieuw onderwerp sinds de uitvinding van gesneden brood, blijft het noodzakelijk om kunstmatige intelligentie ethisch en moreel, maar ook juridisch te gebruiken. Een inbreuk op het auteursrecht door AI blijft een inbreuk op het auteursrecht, waar haalt een AI zijn gegevens eigenlijk vandaan. Een door kunstmatige intelligentie vervalst liedje blijft een vervalst liedje. Dergelijke scenario’s worden niet alleen door AI gecreëerd. De gegeven juridische ruimte blijft onaangetast.

En een AI is ook niet vrij van fouten. ChatGPT geeft op dit moment zelf aan na 2021 niet veel kennis te hebben van de actualiteit en fouten in de resultaten kunnen altijd voorkomen. Dus iedereen die vertrouwt op AI moet heel voorzichtig zijn met de nauwkeurigheid van de resultaten en niet de fout maken die bijvoorbeeld een Amerikaanse advocaat onlangs maakte. Hij vertrouwde op een AI bij het zoeken naar precedenten en realiseerde zich niet dat het gevallen had beschreven die nooit hadden bestaan.

AI: Proberen het genoom van Mozart te ontcijferen

Inmiddels zijn er verschillende referentievoorbeelden van hoe interessante projecten zijn gerealiseerd door het gebruik van kunstmatige intelligentie. Zo werd in 2021 de muziek van de componist gevisualiseerd in verschillende projecten voor het 100ste Mozartfestival, dat tot doel had het muzikale genoom van het genie op te sporen. Een onderzoeksteam van de Universiteit van Würzburg had een AI ontwikkeld met de toepasselijke naam “Mozart Jukebox”, evenals een app voor augmented reality (AR). Er werd aangetoond dat er niet slechts één AI is, maar dat deze zich ontwikkelt op basis van de acties van de gebruikers. De mens staat dus zeker niet in de kou.

AI laat muzikanten herrijzen

Ook uit 2021 is de gereïncarneerde release van “The Lost Tapes of the 27 Club.” Het enige dat ‘echt’ was aan de opnames, waren de zang. De vocalen kwamen echter niet van de originele artiesten, maar van muzikanten van coverbands die zich hadden gespecialiseerd in het imiteren van hun idolen. Liedjes van Kurt Cobain met Nirvana, Jim Morrison met the Doors, Amy Winehouse en Jimi Hendrix werden ge(her)componeerd met de Google AI Magenta. Vervolgens werd de muziek gemaakt met digitale instrumenten die door computers werden aangestuurd. De “Lost Tapes” was zeker niet het eerste muzikale AI-project. Daarvoor was er muziek in de stijl van de Beatles, Bach of Beethoven.

AI: een speciaal soort samenwerking tussen mens en machine

Dat achter de composities van huidige artiesten niet alleen de ‘menselijke factor’ schuilgaat, is in veel producties nauwelijks te herkennen, zolang de AI maar met smaak wordt ingezet. Anderen richten de focus heel bewust op digitale technologie. Zo lanceerde Taryn Southern in 2018 haar album met de veelzeggende naam ‘I am AI’, dat werd gecomponeerd en geproduceerd met maar liefst vier muziekprogramma’s: AIVA, Google Magenta, Watson Beat en Amper Music.

Liedjes met datagestuurde stemmen en geluiden

Holly Herndon ontwikkelde samen met haar partner Mat Dryhurst de “baby AI Spawn”, voornamelijk aangedreven door datagestuurde stemmen en geluiden. Ze had al eerder nummers op basis van AI uitgebracht, en uiteindelijk het volledige album “Proto”. Sommigen verwijzen ook naar Holly als de Godmother van AI-muziek. Oké, er zijn zeker heel wat muzikanten die deze titel voor zichzelf zouden kunnen opeisen. Kraftwerk bijvoorbeeld?

Stilistische benadering door AI

In deze context is het interessant dat onderzoekers herhaaldelijk hebben geprobeerd de individuele stilistische nuances van muzikanten te analyseren en opnieuw te creëren. Zo hebben wetenschappers van het SONY CSL Research Lab de eerste complete nummers laten schrijven door AI, ontwikkeld op FlowMachines, een systeem dat muziekstijlen leert uit een enorme database. Het nummer “Daddy’s Car” is niet van de Beatles, maar het is gecomponeerd in hun stijl – althans zoals de wetenschappers het begrepen.

Integreer AI in je eigen DAW

Is dat al mogelijk? Ja, dit bestaat al. Sterker nog, ontwikkelaars hebben scripts geschreven voor interfaces tussen ChatGPT en Ableton Live om de AI te laten communiceren met de DAW. Het probleem hiermee was dat ChatGPT geen geluiden oplevert, alleen tekst. En wat moet Ableton Live met een tekst doen? De oplossing: de ontwikkelaars schreven enigszins vereenvoudigde Python-scripts zodat Ableton Live ChatGPT herkende als een virtuele MIDI-controller via zijn API (programmeerinterface) en via Ableton OSC. De tonen die door ChatGPT als getallen werden uitgezonden, werden vertaald naar MIDI-waarden die Ableton Live kan begrijpen. Het resultaat was, hoe kunnen we het het beste zeggen…? Interessant. Maar misschien was de vraag aan de AI niet helemaal juist.

We zien dat AI-muziek visionaire en niet minder creatieve opties biedt voor hoe muziek er in de toekomst uit zou kunnen zien en klinken. De uniek menselijke eigenschap – emotionele creativiteit – zal nauwelijks worden afgeremd. Het is en blijft tenslotte de drijvende kracht van de mensheid.

Toon alle blogs door Larry